/Klassiek versus Pop (1): een weinig gehoord onderscheid/

De titel van deze blog slaat op het feit dat ik te vaak heb moeten horen van de popliefhebber dat 'alle klassieke muziek op elkaar lijkt' en van de klassieke muziekliefhebber  'dat die eeuwige dreun in de popmuziek het tot een eenvormige brei maakt.' 

De conclusie die je hier uit kunt trekken is 1) dat men blijkbaar wel hoort tot wel genre een stuk muziek behoort, maar 2) men vindt dat alles binnen dat genre hetzelfde klinkt. 

Aangaande punt 2), mijn inziens heeft deze conclusie met vooroordelen van de luisteraar te maken. Men  wil zich beperken tot een snelle gevolgtrekking zonder de moeite te nemen echt te luisteren.

Ten eerste: wat is het verschil tussen klassieke muziek en popmuziek? Het is een misverstand dat klassiek of pop (en jazz) wordt gedefinieerd door de klank. Een misverstand dat klassiek klassiek is omdat het door een orkest of een strijkkwartet wordt uitgevoerd. Een misverstand dat popmuziek gedefinieerd wordt een continue 'boem' van meestal een drumstel. 

Want er zijn ook klassieke composities voor elektrische gitaar geschreven, neem het uur durende  "Ingwe"  van Georges Lentz. En popmuziek wordt niet gedefinieerd doordat het veelal een liedje is begeleid door drums, bas en gitaar: "Eleanor Rigby" van de Beatles voor zangstem en strijkkwintet bewijst het tegendeel. 

Wat wél een essentieel verschil is, is dat pop vrijwel altijd een zeer goed hoorbare regelmatige puls heeft. Meestal wordt deze puls voortgebracht door een zeer aanwezige drum te horen waarbij de overige instrumenten ook nog in dezelfde metriek meespelen. (Niet ritme! Ritme is de onderverdeling van de metriek, de puls). Klassieke muziek daarentegen heeft over het algemeen een onregelmatige metriek: het tempo verschilt gedurende het stuk nogal, soms zelfs binnen enkele tellen. Bovendien is er meestal geen ritme instrument dat de puls duidelijk aangeeft.  

De strakke metriek van popmuziek is juist de kracht ervan. De zwevende metriek van de klassieke muziek is juist de kracht van de klassieke muziek. 

Mijn theorie is dat de verstokte (aan puls verslaafde) popliefhebber problemen heeft de puls te horen in klassieke muziek, en daardoor niet goed in staat is de structuur te volgen (een structuur die vaak ook nog eens veel gecompliceerder is dan de eenvoudige liedjesstructuur in de pop). 

Aan de andere kant laat de verstokte klassiekemuziekliefhebber zich teveel afleiden door de prominente overheersende puls in de popmuziek en  beperkt zich daardoor teveel om meer te horen. 

En dit lijkt te kloppen: klassieke muziek die populair is bij ook popliefhebbbers heeft over het algemeen een zeer herkenbare én regelmatige puls: de Bolero van Ravel, het openingsdeel van Eine Kleine Nachtmuziek, de walsen van Johan Strauss (één van de redenen van succes van André Rieu), de Radetzky Mars (voor alle duidelijkheid ook nog flink ondersteund door slagwerk) , het eerste deel van de 5e van Beethoven (ta-ta-ta-taaaaaah), het slotkoor van de negende van Beethoven, ook een lekker strak stuk. En ga zo maar door.  

Dit onderscheid heb ik nog nooit eerder gelezen, terwijl het toch zo voor de hand liggend is.

/manifest: over smaak valt niet te twisten/

Columns, artikelen of recensies over muziek gaan mijns inziens te vaak louter over de smaak van de schrijver. Of het nu gaat om pop-, jazz- of klassieke muziek, de stukken gaan zelden over de muziek zelf.

Dat beschouw ik als een gemis. Er valt zoveel meer interessants over muziek te vertellen: over de compositie (de structuur,  compositietechnieken, over gekozen instrumentatie) over de opnametechniek (bij popmuziek een integraal onderdeel van de ‘klank’ van de band of artiest) of bijvoorbeeld over de kwaliteit.

Natuurlijk kan ik zeggen dat ik niet van de muziek van Nick en Simon houd en deze muziek daarmee afdoen, maar  als ik me daar niet toe beperk kan ik over deze muziek vertellen dat het compositorisch en opnametechnisch verdomde goed in elkaar steekt. Daar heeft mijn smaak niets mee van doen.  Hetzelfde geldt voor de heel vroege werken van Mozart: goede composities maar niet mijn smaak. 

Is de smaak van bijvoorbeeld een deskundige dan volkomen oninteressant? Nee, natuurlijk niet, maar smaak is voorspelbaar. Luister maar naar het radio-4 programma Diskotabel: de deskundigen beoordelen de verschillende fragmenten die ze beluisteren vanuit hun eigen voorkeur. Dus bij een recensent die van koel geregistreerde barok houdt, weet ik halverwege de uitzending wel wat zijn of haar oordeel zal zijn over een zoete Berlioz. 

 Ik vind dat persoonlijke smaak nieuwsgierigheid en openheid kan belemmeren. Als je naar de radio luistert en meteen doorzapt naar het volgende kanaal omdat je de  muziek niet mooi vindt, dan beperk je jezelf. En dat is zonde.

Het is juist leuk om iets te horen dat je oren prikkelt, nieuw voor je is, verfrist. Niet dat je verplicht de hele dag naar dance of gabber hoeft te luisteren, maar luister heel eventjes: wat is de kwaliteit van die muziek dat er zoveel mensen van genieten? En op het klassieke vlak: vraag je eens af waarin de kwaliteit schuilt van Sofia Gubaidulina’s muziek? En waarom zijn de composities van J.S.Bach eigenlijk zo goed? Als je met andere oren gaat luisteren, ontdek je dat er schoonheid bestaat in muziek waarvan je het nooit bevroedde. 

Ik hoop dat mijn blogs u zullen prikkelen out-of-the-box te gaan luisteren, u uitdagen tóch even te luisteren naar muziek waarbij u normaal gesproken doorzapt. Door te vertellen wát er bijzonder is aan een stuk muziek, met inhoudelijke argumenten te onderbouwen waarom iets goed is of niet. De verstokte klassiekemuziekliefhebber te stimuleren de kwaliteiten van popmuziek te ontdekken en de verstokte popliefhebber over te halen klassiek te gaan luisteren. En daarmee vooroordelen die zich makkelijk verbergen achter de persoonlijke smaak weg te nemen.

De stukken die ik ga plaatsen komen voort uit mijn muziekwetenschappelijke en compositorische kennis en zullen vaak informatief van aard zijn. Ik schrijf over het verschil tussen de diverse genres (wat is het verschil tussen klassiek en pop?), over componisten, over jazz, over popartiesten, over individuele composities. 

Rode draad is de kwaliteit van muziek. Wat maakt een muziekstuk goed? Of slecht? Daar zal af en toe zeker een kritische noot worden geplaatst, want muziek die op basis van smaak bewierookt wordt, zou op basis van kwaliteit wel eens finaal door de mand kunnen vallen. 

Over smaak valt niet te twisten. Over kwaliteit wel.

Maarten Regtien